Łoziński Edmund Karol, pseud. i krypt. liter. Maczuga, Edmund Ł… (1837–1904), powstaniec 1863 r., filantrop i mecenas. Ur. w Hubinie na Wołyniu, był synem Apollona i Heleny z Żurakowskich. Po ukończeniu gimnazjum w Kijowie studiował w l. 1857–60 w Paryżu i tam związał się z Ludwikiem Mierosławskim. Powróciwszy na Wołyń wziął udział w pracy konspiracyjnej razem ze Stefanem Bobrowskim. Po wybuchu powstania (maj 1863) Ł. zebrał mały oddział ochotników, dołączył do partii Edmunda Różyckiego i uczestniczył w jego kampanii aż do przejścia do Galicji (28 V). Walczył następnie jeszcze na terytorium Królestwa. Aresztowany na przełomie r. 1863/4, więziony był przez Austriaków dwa lata we Lwowie. Po zwolnieniu, nie mogąc powrócić jako «wygnany z ziem cesarstwa» (wyrok sądu z maja 1871), wziął w dzierżawę majątek Łuczyce pod Przemyślem. Zagrożony ewentualnym wydaniem władzom rosyjskim, postanowił emigrować, pozostawiając gospodarkę w rękach rodziny. Po krótkim pobycie w Wiedniu Ł. przeniósł się z żoną do Włoch, gdzie w Wenecji Łozińscy przeżyli 10 lat. Na życie zarabiał artykułami zamieszczanymi w włoskich i francuskich pismach oraz tłumaczeniami modnych wówczas powieści Matyldy Serao. Fortuny dorobił się jednak na handlu dziełami sztuki, głównie obrazami. Na przełomie r. 1877/8 Ł. był wciągnięty w prace wolnościowe związane z wojną rosyjsko-turecką.

Po powrocie do kraju osiadł Ł. w zakupionych dobrach Turoszówka (Taraszówka) i Potok, w tym ostatnim umieścił swą galerię obrazów i antyków. W dobrach tych rozwinął działalność oświatową (szkoły i kółka rolnicze) oraz zdrowotną, szczególnie ważną w okresie epidemii. Roponośne tereny w Potoku i Turoszówce Ł. wydzierżawił firmom naftowym. Na dzierżawie owych roponośnych terenów Ł. znacznie się wzbogacił, co pozwoliło mu np. uratować od licytacji Gwoździec Stanisława Dzieduszyckiego, popierać młodych polskich techników itd. Z przekonań konserwatysta, zwalczał jednak stańczyków, pisując przeciwko nim satyry do krakowskiego „Diabła”. Wspólnie z Józefem Rogoszem założył i finansował wydawany od r. 1893 dziennik „Głos Narodu”. Był autorem tomiku poetyckiego Z lat ubiegłych (Lw.–Lipsk 1875); wystąpił w nim jako epigon romantyków w wierszach o tematyce przeważnie patriotycznej, zamieścił tutaj również dłuższy poemat Z powstańczych dziejów. Utwory satyryczne wydał w zbiorze Z teki Maczugi (Kr. 1884). Nadto ogłosił 2 broszury publicystyczne: Honor i Tomisław Rozwadowski (Lw. 1893) oraz Sprawy honorowe p. T. Rozwadowskiego (Lw. 1893). Przeciwnik pojedynków, stworzył we Lwowie Ligę Antypojedynkową. Pałac w Potoku stał się miejscem spotkań ówczesnej elity galicyjskiej. Znajdowały się tam zbiory sztuki oraz malowane przez przyjaciółkę Łozińskich Włoszkę E. Bassani freski. Zbiory z Potoka przeniósł Ł. do swej willi «Lubicz» we Lwowie, gdzie miał również kamienicę przy ul. Zyblikiewicza. W Tatarowie w Karpatach wybudował willę zwaną «Chata Edmundowa». Zajmował się sportem, popierał Tow. «Sokół», zaprzyjaźniony z bratem Albertem (A. Chmielowskim), poparł finansowo budowę domu-przytulku we Lwowie i dawał możność zarobków jego lokatorom. Ł. założył we Lwowie Tow. Opieki nad Weteranami 1863 r., którego był do śmierci prezesem. Opiekował się młodzieżą zbiegłą z Królestwa.

Ł. zmarł na serce 28 XII 1904 we Lwowie, pochowany został w Jedliczu (pow. Krosno). Część zbiorów Ł-ego spadkobiercy przekazali na rzecz Muzeum Narodowego. Ł. był żonaty z Janiną z Załuskich. Jego dziećmi byli: Konrad, Witold, Oskar, Ilona Youngowa i Maria 1. v. żona Apollona Łozińskiego, potem Hemplowa.

Fot. w Muz. W. P. w W.; – Estreicher w. XIX; – Chołodecki Białynia J., Księga pamiątkowa w 40 rocznicę powstania r. 1863–1864, Lw. 1904 s. 289; Kieniewicz S., Adam Sapieha (1828–1903), Lw. 1939; Ruch społeczno-polityczny na Ukrainie w 1863–1864 r., Kijów 1964; – Chłędowski K., Pamiętniki, Wyd. 2., Kr. 1957; – „Kur. Lwow.” 1904 nr 363; „Tyg. Ilustr.” 1905 nr 3 s. 57.

Red.